Kąpiel noworodka – temperatura, płyn, jak trzymać?

Po wyczerpującym porodzie wracacie z małym zawiniątkiem do domu szczęśliwi, że w końcu możecie być już wszyscy razem. Odkładacie maleństwo do łóżeczka, które do tej pory stało zupełnie puste. Od tej chwili wszystko będzie nowe, inne i nieznane. Przed Wami pierwsze domowe karmienie, przewijanie, przebieranie… i coś, co przeraża większość świeżo upieczonych rodziców – pierwsze kąpiele noworodka.

---

Pierwsza kąpiel noworodka

Pierwsza kąpiel noworodka to dość stresujące wydarzenie – zwłaszcza, jeśli to Wasze pierwsze dziecko. I choć wydaje się być skomplikowanym zabiegiem, to wcale tak nie jest. Najważniejsze jest odpowiednie przygotowanie, dobra organizacja i spokój.

Warto zadbać o to, by czas kąpieli upływał w miłej i spokojnej atmosferze, ponieważ jest on wstępem do wieczornego snu. Pamiętajcie, że niemowlęta lubią stały porządek dnia i rutynę. Dzięki temu czują się pewniej i bezpieczniej, a z czasem uczą się przewidywać kolejność wydarzeń. Przestrzegając określonego porządku dnia, fundujecie dziecku stabilizację i możliwość harmonijnego rozwoju w przyjaznym otoczeniu.

Musicie zdać sobie sprawę, że nie tylko dla Was kąpiel jest wielkim wydarzeniem. Dla Waszego dziecka także jest to ogromne przeżycie. Warto więc należycie się do tego zabiegu przygotować. Wybierzcie odpowiednie miejsce na kąpiel, przygotujcie potrzebne akcesoria, kosmetyki, pieluszki, ubranka itd. Aby zapewnić sobie i dziecku odpowiednie warunki, musicie zadbać o wygodę i dobrą organizację. Wszystkie działania muszą być przemyślane i powinny następować w określonej kolejności. Taka rutyna potrzebna jest zarówno Wam, jak i dziecku. Dzięki temu kąpiel przebiegnie sprawnie i bez zbędnych nerwów.

Kiedy pierwsza kąpiel noworodka

Kąpiel może odbywać się zarówno rano, jak i wieczorem, jednak większość rodziców wybiera to drugie rozwiązanie. Jest to spowodowane tym, że wieczorna kąpiel wprowadza malucha w odpowiedni nastrój przygotowujący go do snu. Poza tym maluszek idzie spać czysty, pachnący i odświeżony, co często przekłada się na jakość i ilość snu.

Porę kąpieli możecie dostosować do Waszego planu i rytmu dnia. Pamiętajcie jednak, by odbywała się ona zawsze o tej samej porze. Ważne, by dziecko nie było wtedy głodne ani zmęczone – inaczej będzie marudzić.

Czy kąpać noworodka codziennie?

Z higienicznego punktu widzenia nie jest to konieczne – noworodka śmiało możecie kąpać co drugi dzień. Wielu ludzi uważa, że codzienna kąpiel noworodka niszczy naturalną barierę ochronną skóry, z czego wynika, że jest ona wręcz niewskazana.

Jest też jednak druga strona medalu. Codzienny rytuał, jakim jest wieczorna kąpiel, nadaje życiu noworodka stały rytm. Maluch uczy się w ten sposób rozróżniać dzień od nocy, co do tej pory nie miało dla niego żadnego znaczenia. Pamiętajcie, że aby mu w tym pomóc, niezbędna jest w jego życiu powtarzalność i przewidywalność.

Dlaczego płacze podczas kąpieli?

Niektóre dzieci potrzebują dużo czasu zanim przekonają się, że kąpiel jest całkiem przyjemna. Swoje niezadowolenie obwieszczają wszem i wobec za pomocą jedynej broni, jaką posiadają – płaczu. Jedne przepłakują całą kąpiel, inne płaczą tylko w chwili wkładania lub wyjmowania z wanienki. Najczęściej płaczą noworodki o bardzo dużej wrażliwości (na dotyk, temperaturę i ucisk). Nic dziwnego – u noworodków najbardziej rozwinięte są właśnie narządy zmysłu, takie jak skóra i błona śluzowa. Maleństwo dopiero uczy się radzić sobie w świecie zewnętrznym, nie znało bowiem tak silnych doznań zmysłowych w brzuszku mamy. Dajcie mu więc trochę czasu na zaadaptowanie się do nowych warunków.

Pomóżcie dziecku oswoić się z wodą i kąpielą. Zadbajcie, aby:

• kąpiel odbywała się zawsze w jednym miejscu i o stałej porze;
• temperatura wody była odpowiednia;
• temperatura w pomieszczeniu wynosiła 24-25°C.

Zadbajcie również o swoje samopoczucie. Bądźcie odprężeni i zrelaksowani. Maluszek świetnie wyczuwa każdy, choćby najmniejszy stres, lęk czy zdenerwowanie. Jeśli żadne z Was nie radzi sobie z pokonaniem lęku, to poproście o pomoc kogoś bardziej doświadczonego, np. babcię lub położną. Po kilku kąpielach w roli obserwatorów spróbujcie samodzielnie wykąpać malca – na pewno wszystko pójdzie gładko.

Niektóre dzieci płaczą ponieważ:

• w trakcie kąpieli jest im za zimno;
• boją się gwałtownych ruchów;
• czują się niepewnie w Twoich rękach (poproś męża o wykąpanie malca – on ma większe i mocniejsze ręce);
• boją się wody i samej kąpieli, bo przeżyły jakiś niemiły incydent z nimi związany (np. woda była za gorąca, szampon wleciał do oczu, zakrztusiły się itp.).

Nadwrażliwego niemowlaka należy oswajać z bodźcami, których nie lubi. Proces ten powinien być jednak przemyślany i rozłożony w czasie. Dobrym pomysłem jest wspólna kąpiel mamy z dzieckiem (oczywiście po połogu). Maluch, wyczuwając jej zapach i bicie serca, będzie czuł się pewniej i bezpieczniej. Może właśnie to pomoże mu przełamać pierwsze lody.

Gdzie wykąpać noworodka?

Najlepszym miejscem jest łazienka – najłatwiej ją nagrzać, bo jest stosunkowo mała, a poza tym od pierwszych chwil życia wpajamy dziecku, że to właśnie jest miejsce codziennej pielęgnacji i kąpieli. Jeśli w Waszej łazience nie ma miejsca na ustawienie dodatkowej wanienki lub z jakichkolwiek innych przyczyn nie chcecie kąpać dziecka w tym miejscu, możecie to zrobić w każdym innym pomieszczeniu. Najważniejsze jest to, aby nagrzać pomieszczenie do temperatury 24-25°C. Najlepiej pozamykać drzwi, by nie dopuścić do przeciągów. Pamiętajcie, że system termoregulacyjny noworodka nie jest jeszcze w pełni rozwinięty, w wyniku czego znacznie szybciej marznie.

W pomieszczeniu, gdzie będzie odbywać się kąpiel, powinny się znaleźć wszystkie niezbędne akcesoria, których użyjecie podczas lub zaraz po kąpieli. Znacznie usprawni to cały zabieg i ograniczy do minimum przechodzenie z mokrym noworodkiem do innego pomieszczenia po ubranko lub krem do pupy.

Jaka temperatura wody do kąpieli noworodka?

Woda powinna mieć temperaturę 37°C. Można to sprawdzić za pomocą specjalnego termometru kąpielowego, który umieszcza się w wanience tuż przed zanurzeniem dziecka. Jeśli nie dysponujecie takim termometrem, możecie sprawdzić temperaturę wody własnym łokciem. Skóra w tym miejscu jest cieńsza i delikatniejsza, a co za tym idzie bardziej wrażliwa na bodźce.

Sprawdzając wodę, nie powinniście czuć ani chłodu ani intensywnego ciepła. Woda powinna być przyjemnie ciepła – tylko wówczas możecie być pewni, że ma ona odpowiednią temperaturę. Woda do kąpieli noworodka – wbrew krążącym opiniom – wcale nie musi być przegotowana. Z czystym sumieniem możecie użyć zwykłej wody z kranu. Jeśli macie twardą wodę, możecie wsypać do wanienki 1 łyżkę spożywczej sody oczyszczonej, która ją zmiękczy.

Przygotowanie noworodka do pierwszej kąpieli:

• przygotuj wanienkę (opłucz ją i ustaw w bezpiecznym miejscu) – warto pomyśleć o swoim kręgosłupie i ustawić wanienkę na podwyższeniu, np. na specjalnym stojaku, komodzie lub stole;
• w pomieszczeniu, w którym będzie kąpany niemowlak, wygospodaruj miejsce na przewijak (dobrym miejscem jest też blat pralki – można na nim położyć gruby koc lub materacyk). Takie miejsce znacznie ułatwi Ci pracę i sprawi, że nie będziesz musiała przechodzić z mokrym szkrabem do innego pomieszczenia – wszystko załatwisz na miejscu.
• przygotuj w zasięgu rąk: ręcznik, myjkę, kosmetyki (płyn do kąpieli, oliwka lub mleczko pielęgnacyjne, krem przeciw odparzeniom, chusteczki nawilżające), świeże ubranka, pieluszkę i inne niezbędne akcesoria (np. miękka szczoteczka do włosów, obcinacz do paznokci, przybory do pielęgnacji kikuta pępowiny);
• przygotuj miseczkę z ciepłą, przegotowaną wodą do mycia buzi, uszu i oczu – nie zapomnij o wacikach, gazikach, patyczkach do uszu;
• przygotuj miejsce, gdzie odłożysz malucha po kąpieli – może to być kołyska, łóżeczko lub ręce taty;
• do wanienki wlej wodę o temperaturze 37°C na wysokość ok. 10-12 cm – możesz też dodać emolienty, jeśli ich używasz;
• włóż do wanny specjalny leżaczek lub gąbkę do kąpieli – jeśli ich nie posiadasz, możesz użyć zwykłej pieluszki tetrowej lub flanelowej;
• umyj ręce, zdejmij pierścionki/ bransoletki i idź po swoje maleństwo – pierwszą kąpiel czas zacząć!

Technika kąpieli i kolejność wykonywania poszczególnych czynności nie ma większego znaczenia, możecie więc dostosować je do własnych potrzeb i upodobań. Jeśli opracujecie swój plan działania, to starajcie się go trzymać – maluszek jest świetnym obserwatorem i szybko uczy się, co po czym następuje. Dzięki temu będzie czuł się pewniej i bezpieczniej (dotyczy to głównie wrażliwców).

Ułóż dziecko na przewijaku i rozbierz je – do wyboru masz trzy techniki kąpieli:

• profesjonalna – włóż malca do wanienki i tam namydl go i opłucz;
• półprofesjonalna – namydl ciałko dziecka jeszcze na przewijaku, a następnie opłucz je w wanience – metoda ta jest polecana mniej doświadczonym rodzicom;
• kąpiel na sucho – namydl partię ciała dziecka leżącego na przewijaku, opłucz zwilżoną gąbką (noworodek cały czas leży na przewijaku) i szybko osusz. Czynność powtórz kolejno z każdą partią ciała: główka, rączki, brzuszek, nóżki… itd.

Jak trzymać noworodka do kąpieli?

Pamiętaj, by przenosząc noworodka z przewijaka do wanienki przytulić go do siebie. Noworodki z reguły boją się unoszenia w otwartej przestrzeni.

Podczas kąpieli noworodka lewą ręką trzymaj go podchwytem za lewą paszkę. Jego główka powinna opierać się na Twoim lewym przedramieniu. Podczas wkładania malca do wanienki przytrzymuj go za pupę. Najpierw zamocz jego rączkę i nóżkę, a następnie resztę ciała. Zrób to ostrożnie i stopniowo, aby nie zrazić go do kąpieli. Pamiętaj, że gwałtowne zanurzenie noworodka w wodzie może go bardzo przestraszyć.

Aby dziecku nie było zimno podczas kąpieli, możesz położyć na jego brzuszek zmoczoną w ciepłej wodzie pieluszkę lub gąbkę kąpielową – dzięki temu nie zmarznie i dłużej utrzyma ciepło. Nie musisz obawiać się zanurzenia uszu – dziecku nic się nie stanie. Staraj się nie zamaczać kikuta pępowiny, ale jeśli dostanie się do niego trochę wody, to też nie ma tragedii – wszystko da się osuszyć.

Wyjmując dziecko, trzymaj je pewnie, by nie dopuścić do wyślizgnięcia. Jedną ręką podtrzymuj szyję i główkę, a drugą pupę – możesz też objąć udo dziecka kciukiem i palcem wskazującym, co będzie dodatkowym zabezpieczeniem.

Ręka? Gąbka? Myjka?

Kąpiel polega na namydleniu całego ciała noworodka wraz z owłosioną skórą głowy, a następnie spłukaniu wodą. Do namydlania najlepiej nadaje się Twoja ręka – przeznaczone do tego gąbki i myjki są jedynie siedliskiem bakterii, które mogą okazać się niebezpieczne dla Twojego maleństwa. Jeśli jednak zdecydujesz się na ich używanie, to wypłukuj je dokładnie po każdej kąpieli i regularnie wymieniaj na nowe.

Jak myć noworodka?

Przemywaj ciałko noworodka swoją wolną ręką, uwzględniając szczególnie okolice intymne oraz wszelkie zakamarki i fałdki. Kolejność mycia poszczególnych partii ciała nie ma większego znaczenia. Możesz zacząć od mycia główki, a potem umyć szyjkę, rączki, klatkę piersiową, brzuch, nóżki, plecy i pośladki, ale równie dobrze możesz myciem główki zakończyć kąpiel. Wielu rodziców tak robi z uwagi na fakt, że niemowlęta nie lubią mycia włosów, więc zostawiają ten etap na sam koniec.

Myjemy włosy noworodka płynem

Włosy umyj tym samym płynem co resztę ciała. Specjalny szampon to zbędny wydatek. Pamiętaj, by podczas spłukiwania piany z włosów odchylić główkę dziecka do tyłu – dzięki temu piana nie dostanie się do oczu. Po kąpieli osusz mokre włoski, by malec się nie przeziębił. Zakładanie cienkiej, bawełnianej czapeczki po kąpieli nie jest konieczne, ale jeśli w Twoim domu jest chłodno, możesz to zrobić.

Osuszamy noworodka po kąpieli

Po kąpieli połóż noworodka na wyłożony ręcznikiem przewijak (najlepiej do tego celu nadaje się specjalny ręcznik z kapturem). Owiń nim maluszka i delikatnie dotykaj jego skórę, odwodząc nóżki i rączki, by wszędzie dotrzeć. Skóra noworodka jest bardzo delikatna i wrażliwa – nie należy jej trzeć ani pocierać ręcznikiem. Trudno dostępne miejsca, takie jak paszki, pachwiny, zgięcia kolanowe, uszy, fałdki i inne zakamarki, powinnaś osuszać szczególnie dokładnie. Możesz użyć do tego pieluszki tetrowej – jest delikatniejsza od ręcznika i świetnie wchłania wodę.

Kikut pępowiny

Dla wielu świeżo upieczonych rodziców pielęgnacja kikut pępowiny to nie lada wyzwanie. Nie jest to jednak wcale takie trudne. Wystarczy przemywać go przegotowaną wodą z dodatkiem delikatnego mydła i dokładnie osuszać. Takie są zalecenia Światowej Organizacji Zdrowia. Można także używać preparatu Octenisept, który dezynfekuje, ale nie podrażnia delikatnej skóry noworodka. Najważniejsze, by kikut zawsze był czysty i suchy, bo w przeciwnym wypadku może dojść do infekcji i zakażenia. Więcej na ten temat przeczytasz w artykule „Jak pielęgnować kikut pępowiny„.

Kontrola paznokci

Sprawdź paznokcie u rąk i stóp Twojego malca. Wystarczy, że będziesz je obcinać raz w tygodniu za pomocą specjalnej obcinaczki lub zaokrąglonych nożyczek. Pamiętaj, że paznokcie u rąk obcina się na kształt paluszków (zaokrąglone), a u stóp w linii prostej.

Przeczytaj także: Kiedy i jak obciąć paznokcie noworodkowi?

Czym smarować główkę noworodka po kąpieli

Po kąpieli posmaruj całą skórę dziecka oliwką lub mleczkiem pielęgnacyjnym. Zwróć szczególną uwagę na fałdki i zgięcia (pod paszkami, szyjką, kolanami itp). Wybieraj tylko te kosmetyki, które posiadają odpowiednie certyfikaty i atesty. Godne polecenia są kosmetyki hipoalergiczne oraz te na bazie naturalnych składników.

Jeśli do kąpieli używasz tzw. emolientów (kosmetyków na bazie parafiny, np. Oillan, Oillatum, Balneum), możesz zrezygnować z dodatkowego natłuszczania skóry, ponieważ kosmetyki tego typu świetnie ją nawilżają i natłuszczają.

Pupę posmaruj kremem lub maścią przeciw odparzeniom i załóż pieluszkę, wywijając jej brzeg tak, by nie dotykała kikuta pępowiny. Pozostaje jeszcze przeczesać czuprynkę szczotką z miękkim włosiem i zabrać się za ubieranie.

Ubieramy noworodka po kąpieli

Ubierz noworodka we wcześniej przygotowane ubranko – w zależności od pory roku może to być sam bodziak lub bodziak+pajacyk. Są to wyjątkowo wygodne ubranka zarówno dla maleństwa, jak i dla Ciebie. Gwarantują łatwy dostęp do pieluszki, co znacznie ułatwia przewijanie. Na koniec wygładź fałdki i zagniecenia na ubranku (jeśli takie powstały), aby nie uwierały malca.

Ubranego maluszka zawiń w kocyk/rożek i odłóż do łóżeczka lub podaj tacie. Ty w tym czasie możesz posprzątać po kąpieli. Możesz również zabrać się za karmienie i usypianie, a sprzątanie zostawić świeżo upieczonemu tatusiowi.

Myjemy buźkę noworodka

Buzię dziecka możesz umyć zarówno przed kąpielą, jak i po niej – moment wykonywania tej czynności nie ma żadnego znaczenia. Najpierw umyj twarz dziecka, a następnie przemyj oczka używając gazika (ewentualnie wacika) zwilżonego przegotowaną letnią wodą. Każde oko wymaga osobnego wacika. Przemyj lewe oczko jednym ruchem – od kącika zewnętrznego do wewnętrznego (w stronę noska). Jeśli ruch ten musisz powtórzyć, weź nowy wacik! To samo zrób z prawym oczkiem.

Uszy nie wymagają specjalnej pielęgnacji – oczyszczają się same. Wystarczy, że przemyjesz wacikiem małżowinę uszną i okolicę za uszami. Nigdy nie wkładaj do ucha żadnych patyczków higienicznych, bo możesz jedynie zaszkodzić swojemu dziecku.

Nosek także oczyszcza się samodzielnie i jeżeli noworodek nie ma kataru, to nie wymaga on żadnych zabiegów higienicznych. Jedyne, co możesz zrobić, to wytrzeć nosek na zewnątrz zwilżonym wacikiem. Nie wkładaj do nosa dziecka żadnych patyczków ani zwiniętych w rulon chusteczek!

Bezpieczna kąpiel

1. Nigdy nie zostawiaj dziecka samego w kąpieli! Telefon czy domofon mogą poczekać – najważniejsze jest bezpieczeństwo maluszka.

2. Nigdy nie myj wanienki ani żadnych innych akcesoriów, z którymi noworodek ma kontakt, silnie żrącymi środkami chemicznymi – wystarczy woda i mydło!

3. Nigdy nie wkładaj dziecka do kąpieli, gdy woda jeszcze się nalewa – grozi to poparzeniem! Temperatura wody w każdej chwili może ulec zmianie.

4. Nigdy nie zostawiaj dziecka bez opieki na przewijaku – nigdy nie wiesz, kiedy zrobi „pierwszy obrót”.

Po kąpieli wystarczy noworodka nakarmić, przytulić i odłożyć do łóżeczka – po takim wydarzeniu na pewno słodko zaśnie. Pamiętajcie jednak, że pierwsza kąpiel zdarza się raz w życiu, warto więc zadbać o to, abyście oboje w niej uczestniczyli.