Ospa wietrzna i półpasiec w ciąży – objawy, leczenie, powikłania

Zakażenie wirusem ospy wietrznej w pierwszej połowie ciąży grozi wystąpieniem u noworodka wrodzonego zespołu ospy wietrznej.

---

Ospa wietrzna (varicella) to zakaźna choroba wirusowa, która po przechorowaniu daje odporność. Czasem przy obniżonej odporności organizmu może dojść do powtórnego zakażenia w postaci półpaśca (herpes zoster).

Ryzyko zakażenia ospą wietrzną w ciąży

Jak można zarazić się wirusem?

Czynnikiem zakaźnym jest wirus ospy wietrznej – półpaśca z rodziny wirusów opryszczki. Zakażenie ospą następuje drogą kropelkową – na skutek wdychania wydychanej przez chorego wydzieliny dróg oddechowych w okresie zaraźliwości oraz w wyniku bezpośredniego kontaktu z wykwitem u chorego. Ospa wietrzna jest najbardziej zaraźliwa zanim wystąpią pęcherzyki na skórze i przez kilka pierwszych dni, dopóki nie powstaną strupki.

Kontakt z chorym na ospę a dziecko

Czy dziecko mogło się zarazić wirusem ospy wietrznej, jeśli ciężarna miała kontakt z osobą chorą na ospę wietrzną, ale sama się nie zaraziła?

Odizolowany płód może zarazić się wirusem ospy wietrznej jedynie od matki, która sama zachorowała. Jeśli matka nie została zainfekowana wirusem, dziecko na pewno też nie.

Kiedy płód zachoruje na ospę wietrzą?

Jak duże jest ryzyko zachorowania płodu na ospę wietrzną?

Ryzyko zachorowania płodu na ospę wietrzną jest znikome. Jest to związane z tym, że około 90% ludzi na świecie przeszło zachorowanie na ospę wietrzną, stąd liczba ciężarnych, które mogłyby się zarazić jest niewielka. Szacuje się, że odsetek ciężarnych, które przebyły zakażenie wynosi 95%.

W pierwszej połowie ciąży u 2% kobiet zarażonych wirusem ospy może wystąpić uszkodzenie typowe dla zespołu wad wrodzonych po ospie. W drugiej połowie ciąży ryzyko tych uszkodzeń jest jeszcze mniejsze. Jeśli ciężarna jest chora, pod koniec ciąży może dojść do infekcji płodu i wystąpienia tzw. wrodzonego zespołu ospy wietrznej u noworodka.

Wrodzony zespół ospy wietrznej

Jakie są objawy wrodzonego zespołu ospy wietrznej?

Wrodzony zespół ospy wietrznej u dziecka spowodowany jest zakażeniem okołoporodowym na 4 dni przed i 2 dni po porodzie.

Objawy ospą wietrzną obejmują

• ośrodkowy układ nerwowy: małogłowie, zanikowe zmiany skórne, niedorozwój móżdżku, wodogłowie, zwapnienia mózgu;
• oczy: zanik nerwu wzrokowego, mikroftalmia (tj. małoocze), zapalenie siatkówki, anizokoria (tj.nierównomierna szerokość źrenic), zaćma;
• nerwy obwodowe: zahamowanie rozwoju czuciowo-ruchowego, niedorozwój kończyn, zaburzenia czynności zwieraczy odbytu i zwieracza pęcherza moczowego, bliznowacenie skóry.

Przy zakażeniu pod koniec ciąży (9. miesiąc) przebieg choroby jest łagodny.

Powikłania u ciężarnej

Jakie mogą być powikłania u ciężarnej wyniku zakażenia wirusem?

Najpoważniejszym powikłaniem u matki jest zapalenie płuc, które dotyczy 10% przypadków tej postaci choroby. Śmiertelność wynosi wówczas 2%.

Gdy dojdzie do kontaktu ciężarnej z chorym

Co robić, jeśli ciężarna miała kontakt z osobą zainfekowaną?

W pierwszej kolejności należy ustalić stan odporności na wirusa ospy wietrznej. Jeśli ilość przeciwciał jest odpowiednia, nie wdraża się żadnego leczenia. Przy braku odporności, w ciągu 72-96 godzin po kontakcie z osobą zakażoną podaje się immunoglobulinę przeciw ospie wietrznej – półpaścowi. Leki przeciwwirusowe zmniejszają ryzyko komplikacji.

Leczenie ospy w ciąży

Jak wygląda leczenie w przypadku zakażenia podczas ciąży?

• Przy zakażeniu do 20. tygodnia ciąży ryzyko wrodzonego zespołu ospy wietrznej sięga 1,5%. Nie podaje się immunoglobuliny.
• Przy zakażeniu 30-5 dni przed porodem noworodkowi podaje się immunoglobulinę przeciw ospie wietrznej – półpaścowi.
• Przy zakażeniu okołoporodowym (od 4 dni przed, do 2 dni po porodzie) matce podaje się immunoglobulinę przeciw ospie wietrzne – półpaścowi i bezpośrednio po porodzie – noworodkowi.
• W przypadku wystąpienia rzadkiej postaci przebiegającej z zapaleniem płuc dożylne podawanie acyklowiru może uratować życie.

Noworodek bez immunoglobuliny

Co się stanie, jeśli noworodek nie dostanie immunoglobuliny po porodzie?

Bez podania immunoglobuliny po porodzie 30% noworodków umiera.

Uszkodzenia płodu przy półpaścu

Czy może wystąpić uszkodzenie płodu, jeśli ciężarna zachoruje na półpaśca?

Półpasiec powstaje po reaktywacji wirusa ospy wietrznej u osoby, która na nią wcześniej chorowała. Nie powoduje uszkodzenia płodu, ponieważ w organizmie matki i płodu są już przeciwciała.

Szczepionka po urodzeniu dziecka

Czy po urodzeniu dziecka powinnam rozważyć szczepienie przeciwko ospie wietrznej?

Jeśli nie chorowałaś na ospę wietrzną ani przed ciążą, ani w ciąży, a planujesz kolejne dziecko, koniecznie zbadaj ilość przeciwciał przeciw wirusowi ospy wietrznej – półpaśca, aby uniknąć ryzyka zakażenia na przyszłość. Szczepieniu powinnaś się poddać co najmniej na miesiąc przed kolejnym poczęciem.