Różyczka w ciąży – objawy leczenie i powikłania choroby
Różyczka to klasyczna i bardzo zaraźliwa choroba dziecięca, która w przedszkolach i szpitalach może prowadzić do epidemii. Wirus różyczki atakuje wyłącznie ludzi, a po raz przebytej chorobie organizm uodparnia się na ponowne infekcje. Dowiedz się, z jakim ryzykiem wiąże się różyczka w ciąży. Zakażenie wirusem różyczki możliwe jest nawet wtedy, jeśli było się szczepionym lub wcześniej przebyło się chorobę.
Zarażenie wirusem różyczki z rodziny togawirusów następuje najczęściej drogą kropelkową. Wirusy wędrują do układu limfatycznego i tam rozmnażają się. Od momentu infekcji do wystąpienia objawów mogą minąć 2-3 tygodnie. Kobieta, która w przeszłości przechodziła już różyczkę, w czasie ciąży nie powinna się martwić, że może ponownie zachorować. Po przebytej chorobie organizm wytwarza bowiem przeciwciała, które chronią przed ponownym zachorowaniem. Jeśli jednak w czasie ciąży dojdzie do zachorowania na różyczkę, może być to bardzo niebezpieczne dla płodu, gdyż wirusy mogą przedostać się przez łożysko do organizmu dziecka.
Zagrożenia różyczki w ciąży
Szacunkowo niewiele jest kobiet, które nie wytworzyły przeciwciał chroniących przed zachorowaniem na różyczkę. Różyczka w czasie ciąży może mieć poważne konsekwencje dla dziecka. Szczególnie do 17 tygodnia wirus ten może spowodować wady serca, ślepotę i utratę słuchu.
W pierwszym miesiącu ciąży prawdopodobieństwo wad rozwojowych u płodu zarażonego różyczką wynosi nawet do 60%. Prawdopodobieństwo wystąpienia poważnego upośledzenia jest najwyższe między 11 a 17 tygodniem. Przy zachorowaniu na różyczkę po czwartym miesiącu ciąży ryzyko zarażenia dziecka wynosi już tylko 20%, a wystąpienia wad rozwojowych jedynie 3,5%.
Kiedy zarażenie wirusem różyczki w ciąży jest najgroźniejsze?
Różyczka jest bardzo groźną chorobą zakaźną dla kobiet w pierwszych trzech miesiącach ciąży ze względu na duże ryzyko wystąpienia wad wrodzonych u ich dzieci (wrodzonych wad serca, głuchoty, zaćmy wrodzonej). Wraz z zaawansowaniem ciąży zmniejsza się prawdopodobieństwo zakażenia płodu. Po I trymestrze ciąży wirus różyczki nie jest już groźny dla rozwijającego się płodu.
W Stanach Zjednoczonych każda kobieta planująca ciążę objęta jest programem szczepień i standardem jest wykonywanie testów w kierunku różyczki przy pierwszej wizycie w okresie ciąży. W Polsce programem szczepień objęte są dziewczynki w wieku 13 lat, a jakiekolwiek badania na obecność przeciwciał kobieta planująca ciążę musi zrobić na własną rękę. W przypadku braku lub małej ilości przeciwciał, koszty szczepienia także musi ponieść sama.
Szczepienia przeciw różyczce są przeciwwskazane w ciąży. Istnieje zbyt duże ryzyko wystąpienia subklinicznej postaci zakażenia u matki, co może prowadzić do zakażenia płodu.
Zminimalizuj ryzyko zarażenia różyczką!
W ramach profilaktyki zaleca się czynne uodpornienie wszystkich dziewcząt przed okresem pokwitania.
Nawet jeśli kobieta była szczepiona lub chorowała na różyczkę powinna przeprowadzić testy na obecność przeciwciał (nie tylko przeciwko różyczce, ale także przeciwko toksoplazmozie i cytomegalii). Występowanie przeciwciał przeciw różyczce (tj. test zahamowania hemaglutynacji) zapewnia ochronę matki i zarodka. W przypadku stwierdzenia braku przeciwciał należy bezwzględnie wykonać takie szczepienia.
Jeśli ciężarna nie zrobiła takich testów przed ciążą, powinna nie tylko unikać kontaktu z chorymi na różyczkę, ale także unikać miejsc pełnych dzieci tj. żłobków czy przedszkoli, głównie w pierwszych trzech miesiącach ciąży.
Sposoby zapobiegania i wczesnego wykrywania różyczki
- Szczepienia dziewcząt w okresie dojrzewania to jeden ze sposobów zapobiegania zachorowaniom na różyczkę w okresie dorosłym. Jeżeli szczepienie nastąpiło dopiero jako efekt przygotowań do starania się o dziecko, to z pierwszymi próbami zajścia w ciążę powinno się poczekać przynajmniej trzy miesiące.
- Istnieje także możliwość wykonania badania na obecność przeciwciał we krwi, dzięki któremu można stwierdzić czy ich ilość jest wystarczająca do zapewnienia odporności na tę chorobę.
- Jeżeli doszło do kontaktu z wirusem różyczki w czasie ciąży u kobiety, która nie wykazuje odpowiedniej odporności na tę chorobę mogą zostać podane w ciągu siedmiu dni przeciwciała, które pomogą zapobiec rozwojowi choroby.
- Również infekcja dziecka może zostać stwierdzona w poważnych wypadkach inwazyjnymi metodami diagnostyki prenatalnej. W takim przypadku lekarz może wykonać biopsję kosmówki bądź badanie wód płodowych. Od 22 tygodnia istnieje także możliwość wykonania badania krwi płodu.
W jaki sposób można się zarazić?
Zakażenie przenosi się na drodze kropelkowej. Okres wylęgania wynosi 14 – 21 dni, najczęściej 16 – 18 dni. Osoba chora na różyczkę zaraża otoczenie około 10 dni (6 – 7 dni przed i około 4 dni po wystąpieniu objawów klinicznych). Natomiast noworodki żywo urodzone, zakażone różyczką w okresie płodowym, mogą być siewcami wirusa przez wiele tygodni, stąd duże ryzyko zakażenia kobiet pracujących na oddziałach położniczych i w żłobkach.
Wirus różyczki dostaje się do ustroju:
- drogą kropelkową,
- poprzez bezpośredni kontakt z chorym,
- poprzez pośredni kontakt z przedmiotami zanieczyszczonymi wydzieliną z nosa lub gardła.
Jakie są objawy zakażenia wirusem różyczki w ciąży?
Zakażenie wirusem różyczki u ciężarnych i noworodka potwierdza się badaniem wirusologicznym. Obraz chorobowy różyczki płodu odpowiada ciężkiemu uogólnionemu zakażeniu wirusowemu.
Przy zakażeniu różyczką charakterystyczne jest pojawienie się bladoróżowej wysypki, zapalenie węzłów chłonnych (głównie karkowych i za uszami), nieznacznie podwyższona temperatura ciała.
Do typowych objawów różyczki należy plamista wysypka na twarzy i całym ciele. Często towarzyszy jej gorączka i powiększone węzły chłonne. Również bóle głowy i stawów, a także obrzęki okołostawowe mogą świadczyć o zachorowaniu na różyczkę.
Różyczka a ciąża
Zakażenie wirusem różyczki przed 12. tygodniem ciąży wiąże się z przetrwałym uogólnionym zakażeniem płodu, które może prowadzić do poronienia, porodu przedwczesnego lub do wieloukładowej choroby obejmującej triadę objawów o różnym stopniu nasilenia: zaćmę, choroby serca i głuchotę, a także psychoruchowe zaburzenia rozwoju, hipotrofię (tj. zahamowanie wewnątrzmacicznego wzrostu płodu) i uszkodzenia zębów mlecznych (hipoplazje, aplazje).
Czy jest możliwe leczenie ciężarnej w przypadku kontaktu z osobą chorą na różyczkę?
Jeśli ciężarna miała kontakt z osobą chorą na różyczkę wykonuje się test na obecność przeciwciał przeciw różyczce. Jeśli nie stwierdza się przeciwciał, podaje się domięśniowo 10 ml immunoglobuliny przeciwróżyczkowej (najpóźniej do 7 dni po kontakcie z różyczką). Stwierdzenie swoistych dla różyczki przeciwciał IgM oznacza świeże zakażenie. Po wystąpieniu wiremii (tj. wysypki) podanie immunoglobuliny jest bezcelowe.
Możliwości leczenia różyczki
Nie istnieje żadna skuteczna terapia leczenia różyczki ani dla kobiety ciężarnej, ani dla dziecka. Można jedynie złagodzić objawy. Przy podejrzeniu choroby kobiecie w ciąży mogą zostać w pierwszych dniach podane przeciwciała jako próba uniknięcia wystąpienia choroby.
Proponowane artykuły:
- Ospa wietrzna i półpasiec w ciąży – objawy, leczenie, powikłania
- Opryszczka wargowa w ciąży – co stosować na zimno?
- Czy mogę szczepić się w ciąży? – zalecenia i przeciwwskazania
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.