Szkarlatyna u niemowląt – jak wygląda i objawia się wysypka płonica?
Szkarlatyna u niemowlaka (wysypka płonica) zdarza się już naprawdę rzadko. Nie zmienia to jednak faktu, że choroba może być niebezpieczna, tym bardziej, że na tą wysypkę nie ma na nią skutecznej szczepionki.
Szkarlatyna u niemowlaka – co to jest?
Płonica (szkarlatyna; łac. scarlatina) jest ostrą chorobą zakaźną wieku dziecięcego wywoływaną przez paciorkowce grupy A (Streptococcus pyogenes), a właściwie przez wytwarzane przez te bakterie egzotoksyny A, B i C (tzw. toksyny erytrogenne). Szkarlatyna to infekcja bakteryjna, która bardzo często występuje u dzieci w wieku od 4 do 12 lat. Niemowlęta, które z mlekiem matki otrzymują zawarte w nim przeciwciała, są z reguły odporne, dlatego u nich szkarlatyna występuje dużo rzadziej. Nie można jej jednak wykluczyć. Choroba ta najczęściej daje o sobie znać w zimnych miesiącach, a więc między październikiem i marcem. W tym czasie układ odpornościowy jest dużo bardziej narażony na negatywne działanie bakterii i wirusów.
Szkarlatyna u niemowlaka – od czego?
Płonicę, zwaną inaczej szkarlatyną, wywołują paciorkowce z grupy A. Bakterie przenoszą się drogą kropelkową (ślina, wydzielina z nosa), ale również przez skażone przedmioty i osoby zdrowe (np. na dłoniach). Szkarlatyna u niemowląt może rozwinąć się także w wyniku kontaktu z chorym na anginę paciorkowcową.
Objawy te wynikają z nadwrażliwości, a ta z uprzedniej ekspozycji na toksyny. Jedynym źródłem zakażenia płonicą jest człowiek chory na anginę paciorkowcową, płonicę lub inne zakażenie wywołane przez paciorkowca, a także osoba zdrowa będąca nosicielem. Zarazić się można drogą kropelkową, a także przez odzież i sprzęty używane przez chorego. Chodzi tutaj o okrągłe bakterie, które mogą tworzyć długie łańcuchy i wnikać do śluzówki. Jednak szkarlatyna nie jest wywoływana przez wszystkie paciorkowce, a jedynie te z grupy A. Tworzą one substancje trujące, tak zwane toksyny, które odpowiedzialne są za wystąpienie typowych dla tej choroby objawów.
Objawy szkarlatyny u dziecka
Okres wylęgania choroby to 2-5 dni. Po tym czasie pojawiają się pierwsze symptomy: ból gardła, nagły wzrost gorączki, ból brzucha, wymioty. Język dziecka pokrywa się białym nalotem, który dopiero po ok. 3 dniach nabiera malinowego koloru. W tym momencie płonica często mylona jest z ropną anginą lub zapaleniem gardła. Lekarz w trakcie badania dodatkowo stwierdza silnie przekrwione łuki gardłowo-podniebieniowe i powiększone węzły chłonne (głównie szyjne).
Pierwszy charakterystyczny dla szkarlatyny objaw pojawia się około 3. dnia po wystąpieniu gorączki u niemowląt. To drobnoplamista, niekiedy również swędząca wysypka, która występuje z różnym nasileniem: czasem bywa ledwie widoczna i szybko ustępuje, innym razem jest żywoczerwona, nawet wybroczynowa i zlewa się szczególnie intensywnie na tułowiu i kończynach.
Na twarzy dziecka pojawia się rumień, który jednak – co charakterystyczne – nie występuje wokół ust i nosa. Ten blady odcień nazywany jest trójkątem Fiłatowa.
Po 2-3 tygodniach wysypka ustępuje, a skóra zaczyna się łuszczyć (tzw. łuszczenie grubopłatowe). Rozpoczyna się na twarzy, potem na tułowiu, w końcu – na dłoniach i podeszwach stóp, gdzie przebiega najsilniej. Łuszczenie może potrwać nawet do dwóch tygodni.
Leczenie szkarlatyny
Leczenie szkarlatyna u niemowlaka jest konieczne z uwagi na ryzyko groźnych powikłań. Płonica, podobnie jak inne choroby wywołane zakażeniem paciorkowcami z grupy B, może prowadzić do ostrego ropnego zapalenia węzłów chłonnych, paciorkowcowego zapalenia stawów i kości, ostrego kłębuszkowego zapalenia nerek czy gorączki reumatycznej.
Leczenie szkarlatyny wymaga podania antybiotyków (penicylina) przez około 10-14 dni. W przypadku nadwrażliwości dziecka na lek, podaje się cefalosporyny lub makrolid.
Mały pacjent powinien pozostawać w łóżku, przyjmować dużo płynów (napoje nie powinny być zimne, ani gorące, ale lekko ciepłe) oraz doustny płyn nawadniający (np. ORSALIT®), który zapobiegnie groźnemu odwodnieniu. Dziecko może nie mieć apetytu, można jednak spróbować mu podać rozdrobnione lub półpłynne posiłki.
Jeśli gorączka się utrzymuje, warto robić malcowi chłodne okłady oraz podać środek przeciwgorączkowy. Po zakończonej chorobie należy przeprowadzić badania, w celu wykluczenia ewentualnych powikłań. Przeprowadza się w tym celu kontrolę moczu i badanie ASO, warto też wykonać EKG. Jeśli wszystko w porządku, należy pamiętać o wypraniu pościeli i ubrań, a także umyciu zabawek i przedmiotów dziecka.
Płonica o przebiegu septycznym charakteryzuje się dużymi zmianami w gardle, zapaleniem węzłów chłonnych szyjnych. Może dojść do martwicy tkanek dna jamy ustnej (angina Ludwiga), bakteriemii i posocznicy. Dawniej przed wprowadzeniem do leczenia nowoczesnych antybiotyków choroba miała przebieg ciężki, czasem śmiertelny.
Często występowały powikłania szkarlatyny pod postacią:
- zapalenia nerek i stawów,
- węzłów chłonnych i ucha środkowego,
- rzadziej zapalenia wsierdzia czy mięśnia sercowego.
Obecnie typowe postacie płonicy stwierdza się rzadko, zwykle przebieg choroby jest łagodniejszy, a powikłania prawie nie występują. Antybiotykami pierwszego rzutu w leczeniu płonicy są penicyliny, zarówno doustne jak i domięśniowe. Rokowanie w postaciach niepowikłanych jest dobre. Po przebyciu choroby u znacznej większości osób pozostaje trwała odporność.
Jak wygląda wysypka szkarlatyny u dzieci? Zdjęcia
Chory na szkarlatynę niemowlak – jak sobie radzić?
Obolałe gardło i wysoka gorączka niemowlaka nie sprzyjają dobremu samopoczuciu. Twoje dziecko może nie mieć apetytu i z trudem przełykać cokolwiek. Nie zmuszaj go więc do przyjmowania pokarmów stałych, ale pamiętaj o właściwym nawadnianiu.
Co stosować i jak reagować na gorączkę dziecka?
Podawaj mu ciepłe, lekko osłodzone napoje (np. herbatę lipową z miodem i cytryną), a gdy wróci apetyt podawaj mu na początek półpłynne wzmacniające posiłki, jak np:
- dobry rosół,
- kaszkę,
- purée z jarzyn z dodatkiem masła
- czy przetarte pulpety drobiowe.
Jeśli dziecko bardzo gorączkuje, często zmieniaj mu piżamkę i pościel, a wysoką temperaturę zbijaj zgodnie z zaleceniami lekarza (paracetamolem lub ibuprofenem).
Jeśli Twoje dziecko dopadła szkarlatyna, poniższe wskazówki mogą Ci pomóc złagodzić nieco objawy choroby:
- Odpoczynek w łóżku: szkarlatyna wymaga pozostania w łóżku. Dziecko powinno się oszczędzać i nie być poddawane nadmiernym wysiłkom, aby mogło szybko wrócić do zdrowia. Sen odgrywa w tym procesie kluczową rolę, bowiem im go więcej, tym silniejszy układ odpornościowy. Stres natomiast może tylko przeszkodzić w powrocie do sił. Jeśli dziecko nie chce spać, zadbaj przynajmniej o to, aby jego przebieg dnia był tak spokojny, jak to tylko możliwe.
- Dużo napojów: jako że szkarlatyna często daje o sobie znać wysoką gorączką, Twoje dziecko powinno możliwie dużo pić. Dzięki temu uda się uzupełnić utratę płynów spowodowaną właśnie przez podwyższoną temperaturę. Ma to szczególne znaczenie zwłaszcza u dzieci i niemowląt, gdyż ich gospodarka wodna nie jest jeszcze aż tak stabilna, jak u osób dorosłych. Poza tym dzięki temu suche śluzówki mogą zostać nawilżone i chorobotwórcze mikroorganizmy będą “wypłukane”. Przy takich chorobach, jak szkarlatyna, dobrze jest podawać dziecku wodę, niesłodzone herbatki, rozcieńczone soki czy bulion.
- Wilgotność powietrza: Szkarlatyna atakuje szczególnie w zimowych miesiącach. Źle wietrzone lub przegrzane pomieszczenia mogą szybko stać się źródłem problemu. Niska wilgotność powietrza może przyczyniać się do szybkiego wysychania śluzówek. W ten sposób bakterie mają doskonałe warunki, aby wniknąć do organizmu i zasiedlić go. Możesz temu zapobiec wstawiając do pokoju nawilżacz powietrza lub kładąc wilgotny ręcznik na włączony kaloryfer.
Możesz wypróbować też domowe sposoby na jej obniżenie, np. okłady ręcznikiem nasączonym wodą o 2-3 stopnie chłodniejszą od ciała dziecka lub krótka (5 min.) schładzająca kąpiel w wodzie również o 2 stopnie chłodniejszej od temperatury dziecka. Okłady powinny obejmować dużo powierzchnię ciała: tułów, klatkę piersiową, można też owinąć nimi łydki.
Zuzanna Nowakowska to ceniona autorka w dziedzinie ciąży i parentingu, oferująca przyszłym rodzicom rzetelne porady i wsparcie w jednym z czołowych serwisów o parentingu. Jej zaangażowanie w promowanie świadomego rodzicielstwa przyniosło jej szerokie uznanie oraz lojalne grono czytelników.